Zakonom o akademskom integritetu, o kojem su juče raspravljali poslanici u Skupštini, propisano je osnivanje etičkih odbora na fakultetima i potpisivanje izjave naučnika kojom pod krivičnom i materijalnom odgovornošću potvrđuju da je riječ o njihovom originalnom djelu. Ministar prosvjete Damir Šehović ocijenio je pred poslanicima da je Crna Gora prva zemlja regiona koja je pitanje akademskog integriteta riješila izradom zakona iz te oblasti.

– Ministarstvo je već od novembra 2017. godine omogućilo da sve ustanove visokog obrazovanja koriste softver za provjeru radova na plagijat iThenticate, ali izradom ovog zakona načinjen je korak više. Nakon usvajanja zakona naučni radnici će potpisivati izjavu kojom pod krivičnom i materijalnom odgovornošću potvrđuju da je riječ onjihovom originalnom djelu. Umjesto dosadašnjeg suda časti sve ustanove su dužne da osnuju etičke odbore koji će se baviti zaštitom i unapređenjem akademskog integriteta na institucionalnom nivou – ističe Šehović.

Naveo je da je zakonom propisano uvođenje Etičkog komiteta, kao drugostepene instance za utvrđivanje kršenja akademskog integriteta.

– Etički komitet imenuje i razrješava Vlada na period od četiri godine na osnovu javnog poziva. Komitet treba da ima sedam članova iz reda istaknutih eksperata iz različitih naučnih oblasti. Predlog zakona je propisao kao obavezu svih ustanova i donošenje etičkog kodeksa, a kazne variraju od opomene do drugih mjera u skladu sa Krivičnim zakonikom i Zakonom o visokom obrazovanju. Za pripremu predloga zakona ministarstvo je formiralo međuresorsku radnu grupu u kojoj su participirali univerziteti, sindikat, nevladin sektor, ali podrška nije izostala ni od Kancelarije Savjeta Evrope – navodi Šehović.

Predloženim zakonom definisano je da je plagijarizam preuzimanje tuđeg autorskog djela ili dijela tog autorskog djela, tuđih bitnih naučnih saznanja ili njihovih djelova, hipoteza, teorija, metoda, podataka do kojih se došlo naučnim istraživanjem bez označavanja autora.

– Ustanova je dužna da proglasi ništavnim sve ocjene, nagrade, zvanja koje je lice steklo na toj ustanovi na osnovu takvog rada. Vrste plagijarizma su nenamjerni i namjerni plagijarizam. Nenamjerni plagijarizam (plagijarizam manjeg stepena) je kopiranje tuđeg teksta ili ideja bez navođenja izvora usljed neiskustva ili nepoznavanja osnovnih principa citiranja u akademskom radu. Namjerni plagijarizam (plagijarizam većeg stepena) je svjesno, namjerno kršenje principa akademskog integriteta prisvajanjem tuđeg teksta ili ideja kao svojih. Postupak utvrđivanja kršenja akademskog integriteta pokreće se predlogom pred Sudom časti.

Predlog iz stava 1 ovog člana može podnijeti svako pravno ili fizičko lice. Predlog za utvrđivanje kršenja akademskog integriteta podnosi se Sudu časti ustanove na kojoj je odbranjen rad, odnosno stečena kvalifikacija. Bliži postupak procedure, kao i kriterijumi utvrđuju se posebnim aktom ustanove visokog obrazovanja – navodi se u novom zakonu.

D.B.

---

Etički komitet nakon Suda časti
Zakonom je propisano da ako Sud časti ne završi postupak u roku od šest mjeseci od dana podnošenja predloga za kršenje akademskog integriteta, inicijativa se može podnijeti Etičkom komitetu.

– Etički komitet je dužan da postupak po inicijativi iz stava 1 ovog člana završi u roku od šest mjeseci. Kandidat je odgovoran za plagiranje. Predlog za utvrđivanje kršenja akademskog integriteta za građane za rad koji je objavljen, odnosno kvalifikaciju stečenu van Crne Gore podnosi se Etičkom komitetu. Etički komitet formira komisiju od tri člana iz odgovarajuće naučne oblasti za utvrđivanje kršenja akademskog integriteta. Članovi univerzitetske zajednice rezultate istraživanja treba da učine dostupnim javnosti i da ih dalje distribuiraju naučnim i akademskim mrežama – navodi se u prijedlogu zakona.


Opomena za "nenamjerno" prepisivanje
Zakonom je predviđeno da se za nenamjerni plagijarizam izriče se opomena.

- Za ostale slučajeve plagijarizma izriču se druge mjere u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju i Krivičnim zakonikom Crne Gore.

. Mentor je odgovoran za plagiranje kandidata u skladu sa pravilima ustanove. Diplomski, master, doktorski i naučni radovi koji su odobreni, objavljeni ili na drugi način publikovani do dana stupanja na snagu ovog zakona podliježu postupku procedure provjere kršenja akademskog integriteta, u skladu sa ovim zakonom. Diplomski, master, doktorski i naučni radovi koji su, nakon stupanja na snagu ovog zakona odobravaju, objavljuju ili na drugi način publikuju moraju proći postupak procedure provjere kršenja akademskog integriteta, u skladu sa ovim zakonom - navodi se u predlogu zakona.